تاثیر جنسیت بر زبان زنان معاصر

بررسی تأثیر جنسیت‌ بر زبان زنان شاعر معاصر   قدسیه رضوانیان*             سروناز ملک** دانشگاه مازندران چکیده اکثر محققان رشته‌های زبان‌شناسی اجتماعی و جامعه‌شناسی زبان و منتقدان فمینیست بر این باورند که بین زبانِ زنان و مردان، تفاوت‌های آوایی، واژگانی و نحوی وجود دارد. گروهی این تفاوت را ناشی از تفاوت‌های فیزیولوژیکی زنان و مردان و اختلاف پایگاه اجتماعی و عوامل فرهنگی مسلط بر جامعه می‌دانند و گروهی دیگر، منشأ آن را اعمال نفوذ و دخالت مردان در زبان، تلقی کرده‌اند که منجر ‌به پیدایش نوعی زبان مرد‌سالار شده است؛ از‌این‌رو در این پژوهش سعی شده است تا تأثیر جنسیت بر زبان ده شاعر زن معاصر ایرانی مورد بررسی قرار گیرد. ابتدا یک یا دو مجموعه‌ی شعر از شاعران موردنظر به ‌صورت‌ تصادفی انتخاب شد، سپس شعرشان در سه سطح آوایی، واژگانی و نحوی، مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار گرفت و نتیجه این شد که به ‌علت وجود تفاوت میان زنان و مردان از لحاظ پایگاه اجتماعی و ممیّزه‌های زیست‌‌شناختی، زنان شاعر به ‌شکل قابل توجّهی از واژگان‌ جنسیت‌زده‌ استفاده می‌کنند و در اغلب موارد، از این نوع واژگان‌ برای بیان مضامین‌ حسی- عاطفی و اعتراض به وضعیت زنان در جامعه بهره می‌برند. در سطح آوایی، با توجّه به بافتی خاص‌، به‌ همراه‌ واژگانی که نشانی از جنسیت‌‌گرایی دارد و مضامین رمانتیکی که معمولاً از سوی زنان مورد توجّه قرار می‌گیرد، صامت‌ها و مصوت‌هایی خاص در شعرشان زنانه‌ جلوه می‌کند. سطح نحوی با توجه به نقش بینافردی در چارچوب نظریه‌ی نقش‌گرای هالیدی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که زنان شاعر اساساً از جمله‌های پرسشی، تأکیدی و دستورمند استفاده می‌کنند؛ هرچند نمی‌توان به‌وضوح، مشخص ساخت که آنان این نوع جمله‌ها را برای منتقل‌کردن چه مضامین و اندیشه‌هایی به خواننده به‌کار گرفته‌اند، وقتی رویکرد محتواگرایانه است، جمله‌ها بیش­تر دستورمند هستند. واژه‌های کلیدی: جامعه‌‌‌شناسی‌ زبان، جنسیت‌، زبان، زبان‌شناسی ‌اجتماعی، شاعران‌‌ زن، فمینیسم. *  دانشیار زبان و ادبیات فارسی [email protected] (نویسنده‌ی مسئول) ** دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی [email protected] تاریخ دریافت مقاله: 21/3/91                تاریخ پذیرش مقاله: 6/10/91